Fizjoterapia uroginekologiczna to dział zajmujący się pacjentami z problemami układu moczowo-płciowego. Najczęściej kojarzy nam się to pojęcie z kobietami w okresie ciąży i połogu, natomiast fizjoterapeuta uroginekologiczny może pomóc w przypadku wielu istniejących dysfunkcji, zarówno u kobiet jak i mężczyzn.
Anatomia mięśni dna miednicy
Mięśnie dna miednicy wpływają na funkcjonowanie całego organizmu. To struktury utrzymujące zawartość jamy brzusznej na swoim miejscu, biorące udział w stabilizacji i budowaniu prawidłowej postawy ciała, odpowiedzialne za prawidłowe oddawanie moczu i stolca, a także mające wpływ na czynności seksualne. Mięśnie odpowiedzialne są również za odruchowe spięcie w trakcie nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej np. podczas kaszlu czy śmiechu.
Wyróżnia się 3 warstwy mięśni dna miednicy:
- przepona miednicy: m. dźwigacz odbytu (parzysty), m. guziczny (parzysty), górna i dolna powięź przepony miednicy
- przepona moczowo-płciowa: m. poprzeczny głęboki krocza (pojedynczy), m. zwieracz cewki moczowej (pojedynczy), górna i dolna powięź przepony moczowo-płciowej, niektóre źródła zaliczają tutaj również m. poprzeczny powierzchowny krocza
- mięśnie powierzchowne krocza: m. poprzeczny powierzchowny krocza (parzysty), m. opuszkowo-gąbczasty (parzysty), m. kulszowo-jamisty (parzysty).
Aby mogły funkcjonować prawidłowo, powinny być wystarczająco silne i elastyczne oraz mieć zdolność do kurczenia i rozluźnienia, a dysfunkcje tych mięśni związane są najczęściej z ich nadmiernym napięciem lub osłabieniem.
Kiedy skorzystać z fizjoterapii?
Lista wskazań do terapii jest ogromna. Fizjoterapeuta może pomóc w przypadku:
- nietrzymania moczu,
- nietrzymania stolca i/lub gazów,
- wysiłkowego nietrzymania moczu,
- pęcherza nadreaktywnego,
- obniżenia narządów miednicy mniejszej,
- zaparć, biegunek, wzdęć,
- hemoroidów,
- treningu mięśni dna miednicy przed, w trakcie i po ciąży,
- występowania zespołów bólowych miednicy mniejszej, w tym bolesnych miesiączek i bolesnych współżyć
- i wielu innych dysfunkcjach.
Najczęstsze dysfunkcje mięśni dna miednicy
Dysfunkcje mięśni można podzielić na dwie grupy – związane z za słabymi mięśniami dna miednicy oraz zbyt mocno napiętymi.
Zbyt słabe mięśnie dna miednicy mogą mieć wiele przyczyn, w tym:
- ciąża i poród,
- menopauza,
- napięcie podczas mikcji i defekacji,
- utrzymujący się kaszel,
- zabiegi w okolicy miednicy,
- podnoszenie ciężkich przedmiotów,
- ćwiczenia z dużym obciążeniem,
- osłabienie wraz z wiekiem,
- nadwaga.
Za słabe mięśnie objawiają się powstaniem takich problemów jak: nietrzymanie moczu różnego pochodzenia, wypadanie narządów miednicy czy nietrzymanie stolca.
Zbyt napięte mięśnie dna miednicy (hipertoniczne dno miednicy) to stan mniej powszechny, związany jest najczęściej z urazami, wypadkami, porodem czy stresem.
Typowym objawem hipertonicznego lub nierelaksującego dna miednicy jest ból mięśni miednicy, jednak istnieje wiele oznak i objawów, w tym:
- zaparcia
- niepełne opróżnienie jelit
- napinanie się podczas opróżniania jelit
- ból miednicy
- ból dolnej części pleców
- ból biodra
- ból kości ogonowej
- bolesny seks
- pochwica/wulwodynia
- niemożność utrzymania moczu
- niepełne opróżnienie pęcherza, pęcherz nadreaktywny, powracające infekcje intymne i/lub zapalenia układu moczowo-płciowego
- powolny przepływ moczu
- wahanie lub opóźnione rozpoczęcie strumienia moczu
- parcie na mocz,
- bolesne oddawanie moczu.
Nietrzymanie moczu
Nietrzymanie moczu jest powszechne i może wahać się od okazjonalnego wycieku podczas śmiechu, kaszlu, kichania lub ćwiczeń, do całkowitej niezdolności do kontrolowania pęcherza. W wielu przypadkach nietrzymanie moczu można leczyć, lepiej kontrolować, a nawet wyleczyć.
Można wyróżnić:
- Naglące nietrzymanie moczu – mimowolna utrata moczu związana z parciem naglącym (nagła i silna potrzeba oddania moczu).
- Wysiłkowe nietrzymanie moczu – wyciek niewielkich ilości moczu podczas czynności takich jak kaszel, kichanie, śmiech, chodzenie i podnoszenie ciężarów. W zależności od stopnia zaawansowania od kropelkowego do nawet znaczących ilości w momencie wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, jak np kaszel, kichanie.
- Funkcjonalne nietrzymanie moczu – znane także jako nietrzymanie moczu związane z niepełnosprawnością. Występuje, gdy pęcherz i/lub jelita pracują normalnie, ale osoba nie może skorzystać z toalety. Może to być spowodowane stanem fizycznym lub poznawczym.
Nietrzymanie stolca
Nietrzymanie stolca to termin używany do opisania wycieku z jelita, spowodowanego mimowolnymi ruchami jelit. Obejmuje to biegunkę, luźne stolce, mokre gazy lub brak kontroli gazów. Można również zauważyć nadmierną produkcję gazów lub plamy na bieliźnie.
Wypadanie narządów miednicy
Niewsparte narządy miednicy, takie jak macica, odbytnica i pęcherz moczowy, obniżają się i mogą przekroczyć przedsionek pochwy albo częściowo lub całkowicie wychodzić poza nią. Do obniżenia dochodzi na skutek osłabienia narządów miednicy mniejszej i wskutek wzrostu ciśnienia śródbrzusznego, podczas menopauzy czy po porodach siłami natury.
Fizjoterapia dna miednicy
Najbardziej znanym sposobem są ćwiczenia mięśni dna miednicy, popularnie nazywane ćwiczeniami mięśni Kegla. Polegają na odpowiednim zaciskaniu i rozluźnianiu mięśni w korelacji z oddechem.
Ćwiczenia te mogą pomóc w:
- poprawie kontroli pęcherza i jelit,
- zmniejszeniu ryzyka wypadania narządów u kobiet,
- poprawie funkcji seksualnych i jakości życia seksualnego,
- poprawie postawy i techniki wykonywania ćwiczeń ogólnorozwojowych oraz poprawie równowagi,
- wzroście jakości życia.
Bardzo ważne jest, aby nie wprowadzać ćwiczeń samemu, gdyż podstawą jest ocena stanu napięcia tych mięśni.
Dodatkowo istotne jest wprowadzenie technik oddechowych oraz manualnego rozluźnienia mięśni dna miednicy i brzucha. Ćwiczenia można wykonywać również pod kontrolą EMG (EMG biofeedback). Urządzenie pozwala na wizualizację skurczu, rozluźnienie mięśni i pracę ze świadomą kontrolą nad mięśniami. Czasem stosowane są urządzenia, takie jak pessary dopochwowe, które mogą utrzymywać narządy miednicy na miejscu, jeśli mięśnie dna miednicy są zbyt słabe, aby zapewnić odpowiednie wsparcie.
W przypadku nietrzymania moczu i stolca warto zastosować również elektrostymulację za pomocą specjalnych urządzeń.
Warto połączyć elektrostymulację z ćwiczeniami. W wielu dysfunkcjach mięśni dna miednicy fizjoterapia powinna stanowić leczenie pierwszego wyboru.
Jak dbać o mięśnie dna miednicy?
Nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. W związku z tym ważne, aby dbać o mięśnie dna miednicy każdego dnia. Przede wszystkim:
- nie przetrzymuj moczu i nie sikaj „na zapas”,
- używaj stołeczka pod nogi podczas defekacji,
- oddawaj mocz i stolec bez parcia,
- dbaj o zdrową dietę i odpowiednie nawodnienie,
- unikaj dźwigania ciężkich przedmiotów, a jeśli to konieczne pamiętaj o prawidłowej pozycji i oddechu,
- podczas kichania i kaszlu utrzymuj proste plecy i skręć tułów,
- ćwicz mięśnie dna miednicy (po wcześniejszym instruktażu od specjalisty),
- wykonuj badania profilaktyczne.
Źródło tekstu: https://www.bardomed.pl/blog/porady-eksperta/dysfunkcja-miesni-dna-miednicy-a-fizjoterapia-zabiegi-i-cwiczenia/